Wendbare organisaties: wie zet je op een voetstuk?

Al een tijdje geleden (juni 2013) schreef ik een blog over psychopatisch leiderschap in wendbare organisaties. Naar aanleiding van het vorig jaar afgerond onderzoek onder 1.300 leidinggevenden (klik hier voor de uitkomsten) verdiende deze blog een aanvulling. Allereerst de originele blog zelf:

‘Hiernaast een quote uit een artikel in de Volkskrant van afgelopen zaterdag. De quote is interessant omdat wendbare organisaties zich ook als een vis in het water voelen in omgevingen die instabiel zijn en continu veranderen. Zou er een overeenkomst zijn tussen psychopaten en wendbare organisaties? Hebben wendbare organisaties psychopatische trekjes? Worden wendbare organisaties geleid door psychopatische leiders? Bestaat er zoiets als een psychopatische leiderschapsstijl?

Om met die laatste vraag te beginnen: de journalist haalt de Great British Psychopath Survey aan, waaruit blijkt dat bestuursvoorzitters op 1 staan wat betreft een oververtegenwoordiging van psychopatische trekken. Als psychopaten vaak in het ‘vak’ van leiders zitten, dan zal er ook wel zoiets als een psychopatische leiderschapsstijl bestaan. Of een organisatie daar wendbaar van wordt is echter een andere vraag. Volgens de Volkskrant: ‘Een leider die neigt naar psychopathie is de man die in de chaos van reorganisaties, overnames en fusies noodzakelijke beslissingen durft te nemen, omdat hij niet bang is voor weerstand en verzet.’ Klinkt best goed voor een organisatie in een dynamische omgeving.

Maar…hun succes vaart wel bij een korte termijn perspectief. Door de dynamiek zijn ze alweer weg voordat ze goed en wel op hun resultaat kunnen worden beoordeeld. Een wendbare organisatie probeert echter te overleven in een dynamische omgeving. Overleven kent een lange termijn karakter. Hier komt een andere eigenschap om de hoek kijken, die tegenovergesteld is aan het psychopathisch profiel. Een psychopaat kent geen wroeging of geweten. Terwijl een wendbare organisatie juist bezig is met het verkrijgen van legitimiteit ofwel een positieve beoordeling door de buitenwacht. Een mooie gedachte hiervan wordt verwoord door Jaap Paauwe in zijn boek HRM and performance: Achieving long-term viability. Hierin spreekt hij van ethisch HRM, gericht op zowel de toegevoegde waarde als de morele waarde van de organisatie. Door een balans in beiden te vinden, onstaat een groter vertrouwen, een bereidheid tot verandering en daardoor meer mogelijkheden om te acteren in een dynamische omgeving.

Waar een wendbare organisatie probeert te overleven in een dynamische omgeving door vanuit een positief perspectief kansen te pakken om te bouwen en te vernieuwen, zijn psychopaten bezig om ‘mensen op een zijspoor te zetten, tegen elkaar uit te spelen en eronder te houden’. Interessant aan het artikel in de Volkskrant is de stelling dat we als maatschappij steeds vaker mensen met psychopatische trekjes op een voetstuk zetten. Voorbeelden die worden genoemd zijn James Bond, Tony Soprano, Lance Armstrong en Steve Jobs. Allemaal mannen met stalen zenuwen, oppervlakkige charme en volledige focus op één doel. In deze maatschappelijke trend schuilt ook het gevaar. Als we – vanuit een maatschappelijke trend – mensen of leiders met psychopatische trekjes op een voetstuk plaatsen, hebben we die neiging dan ook met organisaties?’

Het onderzoek – in samenwerking met ICTU – laat zien dat wendbare organisaties die neiging niet hebben. Het tegenovergestelde zelfs! Wendbare medewerkers zetten juist medewerkers op een voetstuk.  Door ze te laten meepraten over de strategische kaders, verantwoordelijkheden laag in de organisatie te leggen, het juist waarderen als medewerkers regels ter discussie stellen en actief aan de slag te gaan met de ideeën die medewerkers inbrengen. Meer hierover lezen? Of nieuwsgierig wie u in uw eigen organisatie nu eigenlijk op een voetstuk plaatst? Klik hier voor de wendbaarheidscan.